Plasma exchange คืออะไร
อ.พญ.รัตตพร วิชิตรัชนีกร
ฝ่ายการธนาคารเลือด รพ.จุฬาลงกรณ์
การรักษาโดยการแยกส่วนพลาสมาหรือน้ำเหลืองออกจากเลือด เพื่อกำจัดสารที่เป็นตัวก่อโรคซึ่งหมุนเวียนอยู่ในพลาสมาออกไปจากร่างกาย โดยเมื่อแยกพลาสมาหรือน้ำเหลืองออกจากเลือดแล้ว ส่วนประกอบอื่นในเลือดได้แก่ เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือดจะถูกส่งคืนกลับสู่ร่างกาย พร้อมกับชดเชยส่วนของพลาสมา ด้วยสารอัลบูมินหรือพลาสมาแช่แข็ง (fresh frozen plasma)
ทำไมต้องทำ plasma exchange
.jpg)
Thrombotic thrombocytopenic purpura หรือ TTP มีพยาธิกำเนิดจากการมีภูมิต้านทาน (antibody)ต่อสารที่ช่วยให้เกิดลิ่มเลือดในปริมาณปกติ เมื่อเป็นโรคนี้จึงเกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดขนาดเล็กปริมาณมาก อวัยวะที่มักพบการอุดตันได้แก่ไตและสมอง เกิดภาวะเม็ดเลือดแดงแตกและเกล็ดเลือดต่ำ อาการเด่นของโรคคือ ระดับความรู้สึกตัวลดลง ไตวายฉับพลัน โลหิตจางรุนแรงและมีเลือดออกง่าย การรักษาด้วยวิธี plasma exchangeทำให้ภูมิต้านทาน (antibody)ที่ผิดปกติดังกล่าวถูกนำออกจากกระแสเลือดในปริมาณมากและรวดเร็ว ในขณะเดียวกันร่างกายจะได้รับสารที่ช่วยให้เกิดลิ่มเลือดตามปกติจากพลาสมาแช่แข็ง (fresh frozen plasma) ทำให้กระบวนการเกิดลิ่มเลือดเป็นไปอย่างสมดุล ลดอัตราการเสียชีวิตได้อย่างมีนัยสำคัญ
Hyperviscosity syndrome หรือภาวะเลือดหนืดข้น มีพยาธิกำเนิดจากอิมมูโนโกลบูลิน ขนาดใหญ่ในพลาสมามีอัตราส่วนสูงเกินปกติ ส่งผลให้การไหลเวียนเลือดช้าลง เป็นผลแทรกซ้อนจากโรคมะเร็งทางโลหิตวิทยาเช่น มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (lymphoma) มะเร็งเม็ดเลือดมัยอิโลมา (myeloma) อาการเด่นของโรคได้แก่ ปวดเวียนศีรษะ ตามัว หูอื้อ มีเสียงดังในหู ร่วมกับโลหิตจางจากการเกาะกลุ่มของเม็ดเลือด บางรายมีอาการรุนแรงขั้นหมดสติ ชักเกร็ง การรักษาด้วยวิธี plasma exchangeทำให้อิมมูโนโกลบูลินขนาดใหญ่นี้ถูกนำออกจากกระแสเลือด ทำให้ระบบไหลเวียนเลือดกลับมาเป็นปกติ
.jpg)
ขั้นตอนและระยะเวลาในการรักษาเป็นอย่างไร
แพทย์ทำการใส่สายสวนเข้าในหลอดเลือดดำบริเวณต้นแขนหรือหลอด
เลือดดำที่มีขนาดใหญ่เพื่อต่อกับเครื่องplasma exchangeที่มีลักษณะ
คล้ายเครื่องฟอกไต
เลือดที่ผ่านออกทางสายสวนเข้าสู่ตัวกรองหรือส่วนปั่นแยกภายในเครื่อง
เพื่อแยกส่วนที่เป็นพลาสมาที่มีภูมิต้านทานผิดปกติออกจากเลือดจากนั้น
คืนส่วนที่เป็นเซลล์เม็ดเลือดพร้อมกับเติมสารทดแทนด้วยอัลบูมินหรือ
พลาสมาแช่แข็ง (fresh frozen plasma) ที่มีความเข้มข้นเทียบเท่ากับ
พลาสมากลับเข้าสู่ร่างกาย
ใช้เวลาครั้งละ 2 – 3 ชั่วโมงต่อการรักษาหนึ่งครั้ง ความต่อเนื่องของการ
ทำขึ้นอยู่กับอาการและชนิดของโรค
ภาวะแทรกซ้อนที่พบได้
แคลเซียมในกระแสเลือดต่ำ มีสาเหตุจากสารกันเลือดแข็งที่หล่อไว้ภายในเครื่องplasma exchange และ/หรือการเติมสารสารจำพวก fresh frozen plasma อาการได้แก่ ชารอบปาก ชาปลายมือปลายเท้า ความดันโลหิตเปลี่ยนแปลง อย่างไรก็ตามแพทย์ผู้ทำการรักษามักให้ยาเม็ดแคลเซียมรับประทานก่อนเริ่มกระบวนการรักษาในรายที่ประเมินว่ามีความเสี่ยงสูงในการเกิด รวมทั้งมีการเฝ้าติดตามอาการและสัญญาณชีพอย่างใกล้ชิดตั้งแต่เริ่มจนเสร็จสิ้นกระบวนการการรักษาโดยทีมแพทย์และพยาบาล
เผยแพร่เมื่อ 17 ส.ค. 66